donderdag 10 mei 2012

Op Zoek naar het Einde



Een studente religiestudies doet momenteel een onderzoek naar 2012, het einde van de Maya-kalender en het geloof in het einde der tijden. Ze wil vooral uitvinden in hoeverre ecologische ideeën over klimaatverandering passen in de apocalyptische wereldvisie. Over dit onderwerp gaat het hier verder niet inhoudelijk. De studente schreef in de inleiding dat een Google Search op 2012 end of times resulteert in niet minder dan 3 miljard treffers. Dat is best een indrukwekkend aantal. Ik dacht: als je 2012 end of times in het Chinees zou laten vertalen door Google Translate, hoeveel treffers zou dat dan opleveren? Dat bleken er nog eens 934.000.000 te zijn. Vanaf dat moment wist ik van geen ophouden meer, en heb ik de query uitgevoerd in 25 talen. Dat leverde opmerkelijke resultaten op. Aziaten als Japanners, Koreanen en Vietnamezen bleken ook behoorlijk geïnteresseerd in het onderwerp, terwijl talen die je snel met de islam associeert ook veel schreven over het 2012-fenomeen: hoge scores voor Arabisch, Indonesisch, Turks en Perzisch. Nederland bungelde met een kleine 2 miljoen hits in de staart van het peloton, tussen de Esten en de Finnen in. De 25 talen leverden in totaal ruim 4,4 miljard hits op.
Bij zulke resultaten moet men eigenlijk meteen wantrouwig worden. Wat klopt er hier niet? Wie zoekt op 2012 end of times krijgt eerst pagina’s te zien met voltreffers: Maya-kalenders, tsunami’s en andere natuurrampen bij de vleet. Wat daardoor niet direkt opvalt is dat Google eigenlijk alle pagina’s presenteert waar de woorden times, of, end, 2012 ergens voorkomen, niet noodzakelijk in elkaars buurt. Een enorme bulk teksten gaat dus helemaal niet over de Maya’s. Bij enkele Europese talen zag je wel dat Google goed vertaalde: 2012 Ende der Zeit, 2012 la fin du temps et cetera. Maar voor de meer exotische talen is het maar de vraag hoe goed de vertaling is. Wie 2012 end of times naar het Chinees vertaalt, maar dit vervolgens weer terugvertaalt naar het Engels, die houdt ineens slechts The end of 2012 over. En dat is iets heel anders en iets veel neutralers.
Zoekvragen als 2012 Mayan Apocalypse werken niet: deze woorden lijken in alle talen teveel op elkaar, en je trekt er dus teveel talen tegelijk mee aan. De zoekvraag die naar mijn smaak het beste werkte was: 2012 “End of the World”, waarbij de woorden End of the World als één samenhangend begrip worden opgevat. Deze query zorgde voor acceptabeler aantallen en geloofwaardiger distributies. Omdat Engels nu eenmaal wereldtaal en lingua franca is, leverde die nog altijd de meeste hits op: 160 miljoen. Dat is wel even wat minder dan 3 miljard. De tweede taal bleef het Chinees met 25 miljoen hits, maar dit kunnen we wijten aan het feit dat er zo vreselijk veel Chinezen zijn. De taal die je vervolgens hoog zou verwachten, eindigde nu ook hoog: met Spaans waren nu Spanje, Midden- en Zuid-Amerika, en tevens het Maya-gebied goed vertegenwoordigd. Spaans scoorde 11 miljoen hits. Vervolgens kwamen de Europese talen, uit landen waar men deels het christendom heeft laten varen en nu de leegte aan het opvullen is met concepten uit de New Age beweging: Russisch, Grieks, Frans, Duits, Nederlands. Nederland zit met ruim 2 miljoen hits ditmaal keurig in de middenmoot. We eindigen nu vlak boven de Thai en de Japanners. En de Arabieren. Dit blijft wat mij betreft toch iets opmerkelijks: de met de islam verweven taal Arabisch heeft ook bijna 2 miljoen hits. Dit zal verklaard kunnen worden uit het feit dat Arabisch in veel landen in het Midden-Oosten en daarbuiten de officiële schrijftaal is. Ditmaal zijn talen als Turks, Maleis en Perzisch naar de staart van het peloton gezakt.
Overigens liet End of the World zich in Google Translate niet zomaar naar alle talen vertalen: soms bleef het Engelse begrip gewoon staan, en daarmee wil Google zeggen: “Ik weet het niet”. Uiteindelijk deed ik deze keer de proef met 20 talen, en dat leverde nog altijd 222 miljoen hits op internet op. Da’s lang niet zoveel als Jesus in z'n eentje krijgt (1 miljard hits) maar toch laat dat seculiere geloof in het einde der tijden op basis van (een interpretatie van) de Maya-kalender zich niet zomaar als futiel wegwuiven.

NAWOORD: Wat Google in het Chinees vindt als vertaling van '2012 "End of the World"' blijft enigszins suspect: wie de plaatjes erbij opvraagt krijgt verdacht weinig Maya-kalenders en inslaande kometen te zien. Als je Google "2012 Mayan Calendar" naar het Chinees laat vertalen, blijven er slechts 388.000 hits over. Nu kloppen de plaatjes wel: Maya kalenders en tsunami's (en de film 2012). Als je Google "2012 doomsday" naar het Chinees laat vertalen, levert dat 7 miljoen hits op, wederom met de te verwachten plaatjes. Helaas slaagt Google er niet in om "doomsday" naar veel talen om te zetten, zodat een vergelijking niet goed te maken valt.

1 opmerking: